BİR DEVLET ADAMINDA BULUNMASI GEREKEN NİTELİKLER
20.03.2012 22:52
BİR DEVLET ADAMINDA BULUNMASI GEREKEN NİTELİKLER
Tarih boyunca topraklara hükmetmek, insanları yönetmek zorlu bir iş olmuştur. Tarihsel boyutu incelediğimizde birey olarak tek başlarına yaşayan insanlar, önce akraba olarak bir araya gelmişler ve aileyi oluşturmuşlar, oradan da genişleyerek boyları, kavimleri meydana getirerek aralarında bir dil, din ve kültür birliği yaratarak milletleri, milletler de devletleri meydana getirmişlerdir. Devletler meydana gelince de bu devletleri ve içinde yaşayan insanları yönetmek için hakanlar, krallar ve imparatorlar ortaya çıkmıştır. Bu durum da bir yönetici sınıfın oluşmasını sağlamıştır.
Peki devleti yöneten bu kişiler kimlerdir ve hangi özellikleri taşımalıdır? Başka bir deyişle, bir devlet adamında bulunması gereken nitelikler nelerdir?
Bu soruya yanıt vermeden önce isterseniz devlet nedir ve devlet adamı kimdir sorularına yanıt aramaya çalışalım:
Özellikle politika biliminin ortaya çıktığı günden itibaren bir çok düşünür çeşitli devlet tanımları yapmıştır. Bu tanımların bir bölümü ekonomik sistemleri belirlemek için yapılmışken bir bölümü de siyasal gücü elinde bulunduranlar açısından devleti ele almışlardır.
Devlet nedir sorusuna Kapani, devletin ülke, insan topluluğu ve iktidar olmak üzere üç ana unsuru bulunduğunu belirterek şöyle yanıt verir: “Devlet, belli bir ülke üzerinde yerleşmiş, zorlayıcı yetkiye sahip bir üstün iktidar tarafından yönetilen bir insan topluluğunun meydana getirdiği siyasal kuruluştur”.¹
Çam ise kurumsal örgütlenmeyi öne çıkararak devleti şu şekilde tanımlamıştır: “Devlet, kurumsallaşmış bir siyasal iktidar; kendine bağlı insanların güvenliğini sağlamak üzere kurulmuş etkin bir sosyal örgütlenme biçimi, en yüksek düzeyde ve değerleri kapsayan bir egemenliğe bağlı sivil toplumun kendi kendisinin bilincine varmasını ifade eden belirli bir toprakla sınırlı siyasal bir iktidardır”.²
Büyük Larousse’de ise devlet; “kültürel birliği olan ve kurumsallaşmış bir iktidar tarafından yönetilen bir insan grubunun sınırlarla belirlenmiş bir toprağa yerleşmesi sonucu meydana gelen siyasal toplumdur” şeklinde tanımlanmıştır.³
Yukarıdaki tanımlardan yola çıkarak devletin özelliklerini şu şekilde sıralayabiliriz:
1. Belli bir ülke üzerinde yaşayan insanların oluşturduğu bir birliğe sahip olmak,
2. Üstün bir iktidar tarafından yönetilmek,
3. Kurumsal bir siyasal iktidara sahip olmak,
4. Kültürel birliğe ulaşmak,
5. Yüksek düzeyde değerleri kapsayan bir egemenliğe sahip olmak.
Görüldüğü üzere, devletin ortaya çıktığı ilk çağlardan beri, devlet yurttaşlarına karşı bazı sorumluluklara sahiptir. Bu sorumlulukları yine devletin çeşitli tanımlarından yararlanarak bulabiliriz. Devletin görevleri olarak da isimlendirebileceğimiz bu sorumluluklar temel olarak şunlardır:
1. Üzerinde yaşayan insanların güvenliğinin sağlanması,
2. Üzerinde yaşayan insanlar arasında kültürel birlik oluşturulması,
3. İnsanlar arasında sosyal örgütlenmenin sağlanması,
4. Toplum üzerinde egemenlik bilincinin oluşturulması.
Öte yandan çağdaş ekonomilerde iktisatçılar devletin savunma, adalet, sağlık, eğitim ve sosyal çevre vb konularda görevleri olduğunu belirtmektedirler (4).
Cumhuriyetimizin kurucusu, devletimizin ilkelerinin belirleyicisi Gazi Mustafa Kemal Atatürk ise “Medeni Bilgiler” isimli kitabında devletin görevlerini şöyle sıralamaktadır (5):
“Milletin kuruduğu devletin ve hükümet teşkilatının, vatandaşlara karşı mükellef olduğu vazifeleri ve selâhiyetleri ile ilgili olarak şöyle bir sıra yapılabilir:
1. Memleket içinde asayişi ve adaleti tesis ve idame ederek, vatandaşların her nevi hürriyetlerini masun (korunmuş) bulunmak,
2. Dış siyaset ve diğer milletlerle ilişkileri iyi idare ederek ve dahilde her nevi savunma kuvvetlerini, daima hazır bulundurarak milletin istiklâlini emin ve muhafız bulundurmak,
3. Yollar, demiryolları vs. nafia (bayındırlık) işleri,
4. Maarif (eğitim) işleri,
5. Sıhhiye (sağlık) işleri,
6. İçtimaî muavenet (sosyal güvenlik) işleri,
7. Ziraat, ticaret, zanaate ait iktisadî işler.
Gerek devletin tanımından çıkardığımız, gerekse Atatürk’ün sözlerinden toparladığımız bu görevleri yapacak olan kişiler ise millet adına yetki almış olan devlet adamlarıdır. İlk çağlarda bu devlet adamları ağırlıklı olarak hükümdarlardan ve vezirlerden oluşurken, günümüzde siyasal çalışmaların artması ve demokratikleşme ile birlikte bu kişiler siyasi partilerin içinden çıkmaktadırlar. Ancak, adına ne derseniz deyin, ülkeyi yönetenlerin ve yönetmeye talip olanların bazı sorumlulukları olduğu ve bu sorumlulukları yerine getirmeleri sırasında “BASİRETLİ BİRER DEVLET ADAMI” gibi davranmak zorunda oldukları unutulmamalıdır.
Örneğin, Orta Asya Türk Devletlerinde hükümdarın görevleri sadece ülkeyi yönetmek değil aynı zamanda,
1. Ülkede asayişin sağlanması,
2. Adil kanunların yapılması,
3. Ekonomik bağımsızlığın sağlanıp halkın fakirlikten kurtarılması
Da devlet adamlarının görevleri arasındaydı. Örneğin Orhun Kitabelerinde:
“Aç milleti doyurmak, çıplakları giydirmek, az olan milleti çoğaltmak (Türk siyasi birliğini sağlamak)”, “gece uyumadan, gündüz oturmadan çalışmak” gibi bir çok konu hükümdarların görev ve sorumluluklarını oluşturuyordu (6).
Bir devlet adamında bulunması gereken belli başlı nitelikler için Atatürk ise şunları belirtmektedir (7):
v Önder olacakların, her ne olursa olsun mücadeleden dönmemesi, memlekette barınabilecekleri son noktada, son nefeslerini verinceye dek, mücadele uğrunda fedakârlığa devam edeceklerine işin başındayken karar vermeleri gerekir. Yüreklerinde bu gücü hissetmeyenlerin teşebbüse geçmemeleri elbette daha iyidir. Çünkü, bu durumda hem kendilerini ve hem de milletleri aldatmış olurlar.
v Gerçekten de milli hakimiyet ilkesine bağlı olarak yönetilen medeni devletlerde, kabul edilmiş ve yürürlükte olan kural, milletin genel eğilimlerini en üst düzeyde temsil eden ve bu eğilimlerin bağlı bulunduğu yararları en yüksek kudret ve yetki ile gerçekleştirebilecek siyasi grubun devlet işlerini üzerine alması ve bunun sorumluluğunu en büyük liderinin omuzlarına yüklemesi ilkesinden ibarettir.
v Uyrukları arasında değişik dinlere mensup unsurlar bulunan ve her din mensubu hakkında adaletli ve tarafsız davranmaya ve mahkemelerinde uyruklarıyla yabancılar hakkında adaleti eşit ölçülerle uygulamakla yükümlü olan bir devlet, düşünce ve vicdan özgürlüğüne saygı göstermek zorundadır.
v Devlet idaresi işlemez olursa, kişilerin özgürlüğünü koruyacak hiçbir güç aracı kalmaz.
v Toplumsal gelişmenin de, çürümenin de temelinde, yöneticilerin tavırları yatar.
v Ülkenin tam bir birliğe gereksinimi vardır. Sıradan politikacılıkla ulusu parçalamak hıyanettir.
v Ulusa efendilik yoktur. Hizmet etmek vardır. Bu ulusa hizmet eden onun efendisi olur.
v Ulusları yönetenler için ilk ve en zor görev, kişisel bencilliğe kapılmaktan kendilerini korumalarıdır.
v Hükümetin hikmet-i mevcudiyeti memleketin asayişini milletin huzur ve rahatını temin etmektir.
v Coğrafi vaziyetler ne olursa olsun milletler birbirlerinden bir çok rabıtlarla bağlıdırlar. Bu itibarla mensup olduğu milletin varlığını ve saadetini düşündüğü kadar bütün cihan milletlerinin de huzurunu, refahını düşünmeli ve kendi milletinin saadetine her ne kadar önem veriyorsa, bütün dünya milletlerinin de saadetine aynı derecede hizmet etmeye çalışmalıdır
Yukarıda günümüz toplumlarında devlet yönetimine yön verenlerin siyasi partiler olduğunu belirtmiştik. İşte bu noktada siyasi partiler içinden çıkan ve ülke yönetimine talip olanların da bazı özelliklere sahip olması gerekir. Metin Aydoğan’ın önder olarak isimlendirdiği devlet adamı adaylarında bulunması gereken belli başlı özellikler şunlardır (8):
“Partiler, içinden çıkardıkları deneyimli kadrolar tarafından yönetilmektedir. Bu kadrolar, yüksek ideolojik düzeye ve girişimci ruha sahip önderlerdir. Parti önderleri, ülke ve dünya koşullarını temelden kavramış, halkını tanıyan, mücadele ve örgütlenme yeteneği yüksek, en ileri unsurlardı. Halkın sorunlarını ve ülkenin koşullarını bilirler”.
Toparlayacak olursak; bir devlet adamında bulunması gereken nitelikler şöyle sıralanabilir:
1. Bir devlet adamı her şeyden önce basiretli bir devlet adamı gibi davranmayı bilmelidir,
2. Bir devlet adamı, ülkesinin çıkarlarını her şeyin üstünde tutmalıdır,
3. Bir devlet adamı, ülkesinin gönenç ve huzuru için tedbirler almalıdır,
4. Bir devlet adamı, ülkesinin dil, din ve kültür birliğini sağlayacak tedbirleri almalıdır,
5. Bir devlet adamı, halkını tanımalı, ülke ve dünya koşullarını takip etmelidir,
6. Bir devlet adamı, ülkesinin sosyal adalet ve sosyal güvenliğini sağlayacak tedbirleri almalıdır,
7. Bir devlet adamı, halkı ile iç içe olmalı ve onlarla iyi iletişim kurmalıdır,
8. Bir devlet adamı, halkına her konuda örnek olmalıdır,
9. Bir devlet adamı, halkına karşı hoşgörülü ve saygılı olmalıdır,
10. Bir devlet adamı, ülkesinin temel ideolojisini kavramış ve bu yüksek ideolojiye ulaşmak için gerekli bilgi ve donanıma sahip olmalıdır.
Sonuç olarak, günümüzden binlerce yıl önce yaşamış ve o dönemlerdeki devlet adamlarının görev ve sorumlulukları için söylenmiş; ancak, günümüze de ışık tutan KUTADGU BİLİG’in şu sözleri, anlatmak istediğimiz konuyu yani devlet adamlığı sorumluluğunu özetlemektedir (9):
“Halk tok olmalı, memur ve işçilere aç mısın, tok musun diye sormalı… Elini açık tut… Bir hükümdar kuldan fakir adını kaldırmazsa nasıl hükümdar olur?
Ey hükümdar, sen önce yerine getir, sonra kendin hakkını isteyebilirsin. Bey, iyi kanun yap… Kanuna kendin riayet et ki, halk da sana riayet etsin. Bey, kudretli ol, halkı kudretli kıl, bunun için onun karnını doyurmak lazımdır”.
Armağan ÜRETEN-12.03.2010
DSP Fatih Bel.Mec.Üy.Kon.Ad.
KAYNAKÇA:
1. KAPANİ, Münci: Politika Bilimine Giriş s.37-38
2. DEMİR, Osman: Ekonomide Devlet s.2
3. Büyük Larousse 6.cilt s.3105
4. DİNLER, Zeynel: Mikro Ekonomi s.12
5. AYSAN, Mustafa: Atatürk’ün Ekonomi Politikası s.24-25
6. IŞIK, Mehmet: Türklerin Kültür Kökenleri ve Etnik Yapısı s.42
7. KILIÇ, Selman. Atatürk’ten İnsanlığa Yol Gösteren Sözler s.35-47
8. AYDOĞAN, Metin: Antik Çağdan Küreselleşmeye Trük Yönetim Gelenekleri-I, Küreselleşme ve Siyasi Partiler s.123
9. IŞIK, Mehmet: a.ge.s.42